Đừng bắt con phải sống và đi theo những lối mòn cũ kĩ

Nhà giáo dục kỳ cựu Ken Robinson từng nói, có 3 nhân tố chính để đưa nhân loại phát triển cho đến ngày hôm nay: sự đa dạng – tính sáng tạo – và sự tò mò. Thế nhưng hiện nay việc giáo dục con cái trong nhà trường và trong chính mỗi gia đình đang bào mòn dần những nhân tố sống còn của sự phát triển xã hội.
Chúng ta tạm chưa nói đến giáo dục trong nhà trường, bởi nó mang tầm vĩ mô và cần sự phối hợp của toàn xã hội nên chưa thể thay đổi trong ngày một ngày hai. Nhưng sự giáo dục trong gia đình của những người làm cha làm mẹ thì hoàn toàn nằm trong tầm tay chúng ta.

Sự đa dạng
Hầu như chúng ta không chấp nhận sự khác biệt của con mình so với những đứa trẻ khác. Mỗi tháng chúng ta cân đo cho con một lần và đau đầu khi trẻ không cao được bao nhiêu, nặng được bao nhiêu so với những đứa trẻ khác. Trong khi xã hội ngoài kia có đủ người cao, thấp, béo, gầy khác nhau. Ta tìm mọi cách để ép con ăn: từ dụ dỗ, mắng nhiếc, dọa nạt đến đánh đập để con chúng ta no bụng (thậm chí là bể bụng) nhưng tinh thần thì hoàn toàn không có niềm vui. Phải chăng chúng ta chỉ nên xem xét tình trạng sức khỏe của con (có đau bệnh gì không) và tâm lý (có vui vẻ thoải mái không) trong quá trình nuôi dạy trẻ?

Chúng ta thấy khó chịu, thậm chí là đố kị khi con người khác học giỏi toán, giỏi ngoại ngữ trong khi con mình chẳng nhớ được mấy chữ, cứ tính toán là sai. chỉ suốt ngày hát hò chạy nhảy, chơi những trò “chẳng giống ai” . Chúng ta ép con ngồi vào bàn học, cấm đoán đủ thứ để làm sao cho con từ bỏ “những trò vô bổ” và đạt được điểm 9, điểm 10 cho bằng bạn bè ở trường. 12 năm phải theo đuổi điểm số và đủ các loại thi thố ở trường sẽ chỉ hủy hoại 60 năm còn lại trong cuộc đời con bạn mà thôi. Chúng ta cũng từng như thế và con chúng ta cũng sẽ như thế nếu chúng ta không làm điều gì đó khác đi. Mỗi  ngày chúng thức dậy, không muốn lê bước đi làm (vì phải làm một công việc chỉ đơn thuần để nuôi sống bản thân) và tự hỏi đam mê của mình rốt cuộc nằm ở đâu, sở trường của mình rốt cuộc là gì. Chúng sống không có đam mê và chẳng có mục đích gì để theo đuổi.

Chúng ta cũng không khỏi buồn phiền khi những đứa trẻ khác ngoan ngoãn vâng lời còn con mình thì hay lý sự, hay cãi bướng, và không chịu làm theo ý mình. Và chúng ta lại dụ dỗ, lại trách móc và đánh đập con, nhưng chưa một lần tìm hiểu vì sao con mình lại mang những thái độ đó. Chúng ta mặc định sự ngỗ ngược là một phần tính cách của trẻ. Điều đó hoàn toàn sai lầm, cũng như việc ta bị sốt, sốt không phải là một căn bệnh, mà nó là triệu chứng của một căn bệnh khác. Và ta sẽ chẳng thể nào hết sốt, nếu ta không trị dứt được căn bệnh là nguyên nhân phía sau. Tương tự, nếu ta không hiểu vì sao trẻ trở nên ngỗ ngược, ta sẽ mãi mãi chẳng hiểu được tâm ý của con mình.
=> Hãy chấp nhận sự khác biệt của trẻ. Sự đa dạng là một điều vô cùng tốt đẹp, và đừng bắt con mình phải giống những đứa trẻ khác về thể chất, tinh thần cũng như trí tuệ. Đừng biến con mình thành những robot giống nhau.

Tính sáng tạo
Sao con xây cái nhà kỳ cục vậy? Phải vẽ như thế này mới đúng chứ? Cây phải màu xanh chứ?… Chúng ta luôn vô tình thốt lên những câu hỏi tương tự như vậy mỗi khi thấy con mình làm những điều mà theo chúng ta là “trái với lẽ thường”. Thử hỏi trong chúng ta có bao nhiêu người hiểu được những tác phẩm hội họa nổi tiếng của Picasso hay Van Gogh? Hay trong mắt chúng ta đó chẳng qua chỉ là những đường nét nguệch ngoạc khó hiểu?

Đó hiển nhiên không phải lỗi của chúng ta, bản thân chúng ta không được dạy để biết cách để cảm nhận và thưởng thức những nét đẹp nghệ thuật ấy (chúng ta được dạy phải đi kiếm tiền nhiều hơn). Nhưng chúng ta tuyệt đối đừng lấy cách nhìn nhận của mình áp đặt lên con trẻ. Nếu tư duy của trẻ sâu sắc hơn chúng ta thì sao, nếu trí tưởng tượng của trẻ vượt xa chúng ta thì sao, nếu đôi mắt trẻ nhìn nhận mọi thứ dưới một góc độ độc đáo hơn chúng ta thì sao?

Thay vì đưa trẻ quay trở lại những lối mòn mà chúng ta đã đi, hãy cho trẻ được đi một con đường khác tươi mới và tốt đẹp hơn. Hãy nhìn trẻ bằng ánh mắt quan tâm, trìu mến và đầy khích lệ, hãy nói với bé: “Ngôi nhà con xây lạ quá, nhưng ba/mẹ thấy đẹp đấy chứ.” “Con đang vẽ gì thế, nhìn hay quá” hay “Cái cây màu đỏ đẹp quá, con có biết cây nào có lá màu đỏ không?”.

Khi con chúng ta mếu máo mang về nhà một bài kiểm tra điểm 0: "Bài toán cô cho, cô bắt con làm đầy đủ các bước như cô dạy, con làm theo cách của con cũng ra kết quả đúng, nhưng cô không chịu". Lúc đó, chúng ta làm gì? Chúng ta sẽ sừng sộ mắng con mình bướng bỉnh, ngu ngốc, không nghe lời cô? Chúng ta dọa sẽ cho con đi nhặt ve chai nếu còn thấy một điểm 0 nào nữa. Hay chúng ta bình tĩnh xem xét bài kiểm tra và bất ngờ trước sự sáng tạo của con, khen con để củng cố tinh thần cho con và quên đi điểm 0 “vớ vẩn” của cô giáo?
Tất cả nằm trong tay chúng ta. Hãy thay đôi một chút, nhìn xa ra một chút, một chút thôi sẽ nuôi dưỡng nên những điều lớn lao.

Sự tò mò
Rất nhiều những đứa trẻ ngồi trên xe và ngây thơ hỏi cha mẹ mình đủ thứ chuyện trên đời. Và có hai phản ứng phổ biến từ cha mẹ chúng: Thứ nhất là im lặng, lờ đi và không để tâm đến câu hỏi của con mình. Đứa trẻ như đang tự kỉ với vô vàn câu hỏi không lời giải đáp. Thứ hai là quát nạt: “Trẻ con biết gì mà hỏi? ngủ đi” hay “Sao con nói nhiều thế! Trật tự đi, nhức cả đầu!”. Kết quả  là sự tò mò và óc quan sát của trẻ hoàn toàn bị bóp nát.

Nếu không có tính tò mò và óc quan sát, thì làm sao con người có thể nghĩ ra được những ý tưởng mới lạ và tiến bộ. Trẻ có làm chủ được cuộc đời mình không hay chỉ răm rắp làm theo lời người khác mà không hề suy nghĩ, vấp phải một sai lầm đến hàng trăm lần những không biết sửa đổi? Phải chăng chúng ta vô tình biến con mình thành một con rối và tước đi khả năng làm chủ cuộc sống của chúng.

Khi trẻ thấy hứng thú, hãy chia sẻ những kiến thức và kinh nghiệm của bạn một cách chân thành. Đừng nghĩ những thứ đó khi lớn lên rồi con cũng học được thôi. Việc tiếp thu kiến thức đi kèm với cảm xúc sẽ luôn được lưu giữ lâu hơn. Khi đến trường trẻ phải đối diện với chồng chất bài vở, thì liệu hứng thú của trẻ còn nữa không? Tại sao không cho con bạn “ăn” kiến thức khi còn “đói” mà lại đợi đến khi con đã “phát ngấy” thì lại ép con “ăn”. Hãy hỏi han và quan tâm đến những sở thích của con mình. Hãy cùng con tìm hiểu bất cứ điều gì mà chúng hứng thú. Như thế là bạn đã cho trẻ sự tự tin và thấu hiểu rất nhiều rồi.

Có thể bạn sẽ nói: Tôi chả mong con mình thay đổi được thế giới đâu, chỉ mong nó tự nuôi được bản thân nó thôi. Đúng, nhưng “nuôi bản thân nó” là nuôi cả thể xác lẫn tâm hồn. Bạn muốn con mình làm một người bình thường cũng được. muốn con bạn thành nhân tài xuất chúng cũng được. Nhưng tuyệt đối đừng bắt chúng phải sống và đi theo những lối mòn cũ kĩ.